Eventy imprezy integracyjne oraz pikniki dla firm - Warownia Jomsborg gród Wikingów i Słowian Warszawa mazowieckie

Panteon bogów słowiańskich - Perun

Panteon bogów słowiańskich

Wielu badaczy dawnych religii pogańskich powątpiewało w szanse odtworzenia słowiańskiego panteonu,
jednak z pewnością wśród wczesnośredniowiecznych Słowian istniał zorganizowany zespół wierzeń, z obrębu którego byłoby można wyróżnić bóstwa główne i pomocnicze. Z powodu nielicznych źródeł trudno jest odtworzyć dokładną hierarchię bóstw wraz z datowaniem poszczególnych kultów, lecz dostępne materiały pozwalają na to, by móc bez wątpienia powiedzieć coś więcej o specyfice słowiańskiej religii pogańskiej.
Analiza dostępnych źródeł pozwala na wyodrębnienie naczelnych bóstw, którym cześć była oddawana wyjątkowo gorliwie. Te same źródła pozwalają również dostrzec podobieństwa pomiędzy poszczególnymi kultami, a także — omówić kilka pomocniczych bóstw, o których pamięć zachowała się za sprawą zapisków kronikarzy i odkryć archeologicznych. To wciąż za mało, by wiernie zrekonstruować świat religii dawnych Słowian. Dostępne źródła i prace badaczy pozwalają na to, by powiedzieć o niej znaczniej więcej niż jeszcze w XIX w., kiedy religia dawnych Słowian stała się modna za sprawą twórców epoki romantyzmu.
Słowiański system wierzeń wiernie wpisywał się w typ mitologii praindoeuropejskiej. Wśród dawnych ludów, które wyodrębniły się ze wspólnoty praindoeuropejskiej można było dostrzec powszechnie takie tendencje jak: podział władzy zwierzchniej na prawną i magiczno-religijną, kult siły i walki zbrojnej oraz pochwałę płodności. Tworzyło to trójpodział społeczeństwa na kapłanów, wojowników i rolników. Poszczególne mity rozwijały się w oparciu o obowiązujący ustrój społeczny i otaczającą rzeczywistość, przez co mitologie sukcesywnie zaczęły coraz bardziej się od siebie różnić. W oparciu o te procesy z czasem wyodrębnił się panteon słowiańskich bóstw, który w ogólnym zarysie omówimy poniżej.
Badaniom religii słowiańskiej sprzyja fakt panowania wśród Słowian przez pierwsze tysiąclecie naszej ery względnie jednolitej kultury, do której chrześcijaństwo stopniowo zaczęło wdzierać się w VIII wieku. Poszczególne źródła wiedzy o rodzimych bogach są miejscami niekonsekwentne, jednak na ich podstawie można w większości wypadków bez problemu wnioskować o funkcjach naczelnych poszczególnych bóstw. Główny podział boskiego panteonu według Aleksandra Gieysztora opierał się na podziale na bóstwa główne i pomocnicze, który zostanie uwzględniony również w poniżej. Po więcej informacji o poszczególnych bóstwach odsyłamy jednak do odrębnych wpisów.

Perun - bóg niebios, piorunów i nie tylko

Perun etymologicznie oznacza ‘ten, który uderza’. Czynność ta nie odnosi się jednak wyłącznie do uderzania grzmotów, ale też do innych atrybutów tego bóstwa, takich jak siła i bitewna skuteczność. Perun jako gromowładny bóg wiernie wpisuje się w nurt naczelnych bóstw władających piorunem, które można odnaleźć w innych mitologiach indoeuropejskich. Słowiański pan niebios był powszechnie kojarzony z dębami, majestatycznymi drzewami często „błogosławionymi” przez Peruna za pośrednictwem piorunów. Kult Peruna w źródłach historycznych i ludowych jest dobrze poświadczony, jednak na uwagę zasługuje fakt, że nie ma jednoznacznych przesłanek za tym, że był on powszechny na obszarze całej Słowiańszczyzny.
Perun za sprawą sprawowania funkcji boga wojny był często przedstawiony również z koniem i toporem. Powszechnie kojarzono go również z dębem (świętym drzewem) i drapieżnymi ptakami.

Perun zajmuje ważne miejsce w słowiańskich wyobrażeniach kosmicznych. Poszczególne mity często opowiadają o jego walce z naczelnym złym. Sam Gromowładny jest nierozłącznie kojarzony z niebem, które w układzie wertykalnym jest niewątpliwie wartościowane pozytywnie, stanowiąc w ten sposób przeciwwagę dla świata podziemnego. Bronią Peruna były kamienne pioruny, których pozostałościami są skamieniałe belemnity, zwane też kamieniami lub strzałkami piorunowymi. Typowo słowiańską realizacją praindoeuropejskiego mitu jest historia o starciu Peruna ze Żmijem, która wpisuje się w nurt indoeuropejskiej mitologii porównawczej objawiającej się w dualistycznej kosmogonii i psychomachii, walki władcy niebios z demoniczną postacią zła.
Towarzyską Peruna była Perperuna, o której pamięć najlepiej zachowała się za sprawą południowosłowiańskiego obrzędu oblewania symbolicznej Perperuny — dziewczyny wybranej ze wspólnoty. Rytuał ten miał służyć sprowadzeniu deszczu po długim okresie suszy. Boska towarzyszka Gromowładnego będąca opiekunką opadów atmosferycznych wiernie wpisywałyby się tutaj w praindoeuropejski wzorzec. Badacze spekulują jednak, że Perperuna (zwana obocznie Dodolą) mogła być wyłącznie żeńską hipostazą Peruna, nie zaś samodzielnym bóstwem. Gromowładny niejedną ma bowiem postać, a co za tym idzie — niejedno też imię. W obraz Peruna wpisane są silne rysy patriarchalne związane z przedstawianiem go jako większego plemienia. Tak zaawansowanie rozwinięty bóg, będący też strażnikiem praw, występował w tzw. postaciach zbliżonych, różnych wcieleniach, wśród których najbardziej znanymi są Świętowit, Jaryło i Rujewit. Poszczególne wspólnoty słowiańskie zaczęły za sprawą chrześcijaństwa brać sobie na patrona poszczególne naczelne bóstwa, nadając im przy tej okazji liczne nazwy lokalne, które mocno utrudniły badaczom odtworzenie zasięgu kultów poszczególnych bogów.

Świętowit etymologicznie oznacza Potężnego Pana: Tego, Który Rozporządza Mocą Nadprzyrodzoną. Warto o tym pamiętać, odżegnując się w ten sposób od rozpowszechnionej przez J. Lelewela formy Światowid, która wyprowadzana była od oczywistego widzenia czterech stron świata. Kult bóstwa o tym imieniu znajdował się m.in. w pobliżu słynnej Arkony. Czterogłowe przedstawianie Świętowita miało związek z symbolicznym znaczeniem czwórki, którą można postrzegać jako doskonałość i zamkniętą całość. Rozważania nad rytuałami poświęconymi temu bóstwu pozwala na dojście do wniosku, że ono również miało związek z niebem i piorunami.
Słowianie znad Bałtyku przedstawiali Świętowita z konkretnym atrybutem — rogiem, który jest zarówno symbolem władzy, jak i cykliczności (służy wszakże również jako naczynie, w którym stary napój zastępowany jest nowym). Co więcej, bóstwo to bywało również łączone z funkcjami typowo rolniczymi: gospodarowanie ludem i zasobami zboża, zapewnianie obfitości plonów itp, a także atrybutami militarnymi (broń, koń). Te i inne podobieństwa pozwoliły niektórym badaczom do utożsamienia arkońskiego Świętowita z wschodniosłowiańskim Perunem.